دنیای اقتصاد : برای درک اهمیت برنج در رژیم غذایی انسان ذکر همین دو نکته کافی است که غذای اصلی نیمی از مردم جهان است و ۹۵ درصد برنج تولید شده جهان توسط انسان مورد مصرف خوراکی قرار می‌گیرد. با شیوع ویروس کرونا و پیامدهای اقتصادی آن ۲ صادر‌کننده عمده برنج جهان هند و تایلند دچار مشکلات بزرگی در صادرات خود شده‌اند به گونه‌ای که وضعیت تقریبا بحرانی بر تجارت جهانی برنج حاکم شده است و کاهش چشمگیر صادرات این کشورها در سال جاری پیش‌بینی می‌شود. 
 درگیری برنج هندی با کرونا
مقامات صنعتی هند به رویترز گفته‌اند که صادر‌کنندگان برنج در هند در حال حاضر با مشکلات زیادی دست به گریبانند. این مقامات اظهار کرده‌اند که این مشکلات ناشی از کم بودن انبارهای در دسترس، محدودیت‌های کارگران در کارخانه‌ها و بزرگ‌ترین بندر تجاری سواحل شرقی این کشور به دلیل افزایش موارد جدید شیوع ویروس کرونا ایجاد شده‌اند.
کاهش محموله‌های برنج از سوی بزرگ‌ترین صادرکننده این کالا در جهان می‌تواند به رقبایی همچون تایلند و ویتنام اجازه دهد تا در کوتاه مدت عرضه را افزایش دهند و همچنین این مساله پتانسیل افزایش قیمت جهانی را نیز دارا است. کریشنا رائو، رئیس انجمن صادرکنندگان برنج هند می‌گوید: نرخ بارگیری کشتی‌ها در بندر کاکینادا تقریبا ۳۰ درصد کاهش پیدا کرده است. بیش از یک چهارم محموله‌های برنج کشور هند مربوط به کاکینادا در منطقه گوداواری شرقی واقع در جنوب ایالت آندرا پرادش است. این منطقه در روزهای اخیر بیش از هزار مورد جدید ابتلا به بیماری همه‌گیر کووید-۱۹ در هر روز را گزارش کرده است. رئیس انجمن صادرکنندگان برنج هند درباره اثر شیوع گسترده کرونا در این منطقه می‌گوید: کارگران فقط در شیفت‌های طول روز کار می‌کنند و کسی شیفت شب کار نمی‌کند و کار شبانه تعطیل شده است. رائو می‌گوید: طی ماه‌های آینده صادرات برنج هند می‌تواند تا حدود ۱۰۰ هزار تن در هر ماه کاهش پیدا کند، چرا که کمبود نیروی کار باعث شده است تا کارخانه‌های تولید برنج این کشور با ظرفیت کمتری فعالیت خود را ادامه دهند.
آشوین شاه، مدیر شرکت صادراتی شاه نانجی نقشی در ناگپور هند نیز درباره دیگر صادرکنندگان برنج در هند می‌گوید: شرکت‌های صادره‌کننده برنج که در خارج از ایالت آندرا پرادش فعالیت می‌کنند هم به دلیل محدودیت انبارها در معرض خطر قرار گرفته‌اند. آن گونه که صادرکنندگان برنج هندی عنوان می‌کنند به نظر می‌رسد مشکل آنها نه کاهش تقاضا برای این محصول کشاورزی، که مشکلات دیگری است. او در درباره علت این مساله عنوان می‌کند که در بخش تقاضا مشکلی به وجود نیامده، چرا که برنج هندی ارزان است. مشکل در بخش اجرای سفارش‌های صادراتی است و مشکلات لجستیکی وجود دارد.
هفته گذشته هند به میزان ۵ درصد قیمت خرده برنج پاربویل کاهش داد و در حدود ۳۸۰ دلار قیمت‌گذاری کرد، در حالی که تایلند همان گرید برنج را در حدود ۴۶۰ دلار عرضه می‌کند. نیتین گوپتا، معاون بازرگانی تجارت برنج اولام، می‌گوید که خریداران آفریقایی به‌طور فعال برنج غیر باسماتی خریداری می‌کنند، در حالی که تقاضا برای برنج باسماتی از سوی کشورهای خاورمیانه کماکان مناسب است. هند می‌تواند برنج بسیار بیشتری را نسبت به سال گذشته صادر کند، اگر بتواند مشکلات لجستیکی خود را برطرف کند.
صادرات تایلند به کف ۲۰ ساله می‌رسد
انجمن صادرکنندگان برنج تایلند نیز پیش‌بینی خود را درباره صادرات سال ۲۰۲۰ این کشور را یک میلیون تن دیگر کاهش داد. مسوولان این انجمن عنوان کرده‌اند که صادرات برنج تایلندی به ۵/ ۶ میلیون تن در سال خواهید رسید که کمترین میزان در ۲۰ سال گذشته است. این نهاد در ابتدای سال جاری میلادی پیش‌بینی کرده بود که دومین صادرکننده بزرگ برنج در جهان طی سال جاری به پایین‌ترین حجم صادرات خود طی ۷ سال گذشته برسد و بتواند ۵/ ۷ میلیون تن صادرات داشته باشد. چوکیات اوفاسونگسه، رئیس افتخاری انجمن صادرکنندگان برنج تایلند به رویترز گفته است: ما پیش‌بینی امسال خود را بر اساس حجم صادرات برنج در شش ماه ابتدایی سال جاری اصلاح کرده‌ایم و این پیش‌بینی جدید ما بدترین آمار ۲۰ سال اخیر محسوب می‌شود.
بر اساس داده‌های این انجمن، از ماه ژانویه سال جاری تا ماه ژوئن، تایلند ۱۴/ ۳ میلیون تن برنج به کشورهای مختلف جهان صادر کرده است که تقریبا برابر با یک سوم میزان صادرات این کشور در مدت مشابه سال ۲۰۱۹ میلادی است. به‌رغم مشکلات فراوانی که بر اثر شیوع ویروس کرونا در کشورهای مختلف جهان ایجاد شده است، در شش ماه نخست سال جاری هند و ویتنام به‌عنوان اصلی‌ترین رقبای تایلند در بازار جهانی برنج به ترتیب ۵۳/ ۴ میلیون تن و ۰۴/ ۴ میلیون تن صادرات داشته‌اند که اختلاف زیادی را با حجم صادرات تایلند نشان می‌دهد.
سرنوشت برنج خارجی در ایران
برنج در ایران نیز مانند بسیاری از کشورهای آسیایی، یکی از کالاهای اساسی و بخش لاینفک سفره مردم محسوب می‌شود. برنج‌های خارجی هندی، پاکستانی، اروگوئه‌‌ای و تایلندی به ترتیب بیشترین سهم را از بازار مصرف داخلی دارند و اهمیت این برنج‌های خارجی در آن‌جا دیده می‌شود که مطابق اعلام دبیر انجمن واردکنندگان برنج کشور ۷ دهک کم‌درآمد جامعه توانایی خرید برنج ایرانی را ندارند و مشتری برنج‌های خارجی هستند، که نشان‌دهنده وابستگی بخش بسیار بزرگ و مهمی از جامعه و اقشار کم‌درآمد به مصرف برنج خارجی است.
ایران در سال ۱۳۹۸ مطابق آمار به دست آمده یک میلیون و ۶۴۵ هزار تن برنج وارد کرد، اما در ابتدای سال جاری چالش‌های فراوانی درباره تعیین تکلیف وضعیت برنج وارداتی به وجود آمد. طبق اعلام سخنگوی گمرک ایران، در سه ماه نخست سال جاری حدود ۲۳۴ هزار تن برنج وارد شده است. در اواخر اردیبهشت ماه نیز بانک مرکزی ایران تصمیم گرفت تا ارز واردات این محصول را از دلار ۴۲۰۰ تومانی به نیمایی تغییر دهد. در ابتدای تیر ماه سال جاری هم هیات وزیران در مصوبه‌ای تعرفه و حقوق ورودی برنج وارداتی را به ۴ درصد کاهش داد. این رویدادها به افزایش شدید قیمت برنج در بازار داخلی منجر شد.
به گزارش مرکز آمار کشور در تیر ماه متوسط قیمت هرکیلوگرم برنج خارجی درجه یک افزایش ۲/ ۱۸ درصدی نسبت به خرداد ماه نشان می‌دهد. مطابق این گزارش، در خرداد ۹۹ قیمت هر کیلوگرم برنج خارجی درجه یک ۱۳ هزار و ۸۸۵ تومان بوده است که این رقم در ماه بعد، یعنی تیر ماه به متوسط ۱۶ هزار و ۴۰۸ تومان رسیده است. این افزایش قیمت چشمگیر خود را در مقایسه آمار یک‌ساله به شکل فاحشی نشان می‌دهد، به گونه‌ای که هر کیلوگرم برنج خارجی نسبت به تیر ماه ۹۸، حدود ۱/ ۸۵ درصد افزایش قیمت داشته است.
حالا با توجه به مشکلات ناشی از شیوع ویروس کرونا و پیامدهای اقتصادی آن از یکسو و افزایش بی‌رویه قیمت برنج خارجی در بازار داخلی کشور طی ماه‌های اخیر از سوی دیگر، در صورت ادامه اختلال در زنجیره تامین برنج در کشورهایی چون هند و تایلند و سایر تولیدکنندگان بزرگ باز هم می‌تواند باعث افزایش چند باره قیمت‌ها و کمرنگ شدن نقش برنج در سفره غذای ایرانیان شود؟