کیفیت فدای انحصار صنعت تراکتورسازی
دنیای‌ اقتصاد : در عصر فراصنعتی، کشاورزی ایران هنوز از نظر مکانیزاسیون و ابزار صنعتی با مشکلاتی روبه‌روست. ورود نخستین تراکتور در سال ۱۳۰۸، سرآغازی برای تولید سالانه ۱۰ هزار دستگاه تراکتور رومانیایی و همچنین ساخت و ایجاد کارخانه تراکتورسازی مسی فرگوسن در دهه ۵۰ خورشیدی در ایران بود. این روند در دهه ۶۰ به اوج رسید و تولید و توزیع گسترده تراکتور در سال‌های ۶۱ تا ۶۴ از سوی دولت را موجب شد. توزیع ۱۲۰ هزار دستگاه تراکتور در طول ۴ سال افزایش تولید و بهره‌وری تولید محصولات کشاورزی را در پی داشت، اما در دهه‌های ۷۰ و ۸۰ روند تولید روبه کاهش گذاشت، به‌گونه‌ای که در سال‌های اخیر کشاورزان ناچار شدند به استفاده از تراکتورهای فرسوده و مستهلک قدیمی ‌روی آورند. این موضوع پیامدهای نامطلوبی برای کشاورزان و کشاورزی ایران داشت و ضریب مکانیزاسیون کشاورزی را نیز کاهش داد.

یکی دیگر از مشکلات مکانیزاسیـون کشـاورزی ایران، منطبق نبودن ترکیب تراکتورها و ماشین‌های کشاورزی موجود با ساختمان و بافت خاک، نوع محصولات، شرایط کشاورزی و اندازه زمین‌های بهره‌برداران است. در سال‌های اخیر با افزایش تحریم‌های اقتصادی، در ورود تکنولوژی و ماشین‌های کشاورزی به کشور در تنگنا بوده‌ایم و تولیدکنندگان داخلی به روش‌های مرسوم مهندسی معکوس و کپی‌کاری، سعی کردند تولید ماشین‌های کشاورزی را در داخل افزایش دهند. هرچند در تامین برخی قطعات و خدمات آن با مشکلاتی روبه‌رو هستند. این در حالی است که  به گفته کشاورزان و فعالان کشاورزی کشور تراکتورسازی ایران از دنیا بسیار عقب است و گواه این حرف نیز محصولاتی است که پس از تحویل به خریدار سریعا برای تعمیر باید به تعمیرگاه‌ها ارجاع داده شود. از سوی دیگر از ایرادات وارد به تراکتورسازی کشور بحث افزایش قیمتی آن است که سال گذشته نیز به دلیل سهمیه‌ای کردن این محصول، ضمن تشکیل صف خرید شاهد افزایش قیمت تراکتور نیز بودیم.

سازندگان داخلی نیازمند حمایت
در همین راستا کارشناسان این حوزه معتقد هستند: در شرایطی قرار گرفته‌ایم که وضعیت اقتصادی مناسبی حاکم نیست و کارخانه‌های تولیدی و صنعتی با دشواری و سختی‌های فراوان کار می‌کنند. تولیدکنندگان ما در شرایط برابر کار نمی‌کنند، بنابراین شاید تولید محصولی در ابتدا با مشکلاتی همراه باشد اما به‌تدریج سازندگان ایرادها را برطرف می‌کنند. به باور این عده در زمین‌های بزرگ، نیاز به تراکتورهای با توان بالا وجود دارد و ماشین‌های کوچک و متوسط دیگر پاسخگو نیستند. در ساخت تراکتورهای سنگین نیز  باید به هزینه‌های سوخت، مسائل زیست‌محیطی و افزایش راندمان توجه کرد. البته نیاز کشور به تراکتورهای سنگین به دلیل کوچک بودن زمین‌های کشاورزی، محدود است و تولید این‌گونه ماشین‌ها تقریبا صرفه اقتصادی برای سازندگان ندارد.

کیفیت تراکتورهای داخلی نامطلوب است
کارشناسان این حوزه  با اشاره به کمبود تراکتورهای سنگین در کشور، می‌گویند: خلأ تراکتورهای با توان ۱۶۰ تا ۲۰۰ اسب‌بخار در کشور محسوس است. در سال‌های اخیر که با تحریم‌های اقتصادی مواجه بوده‌ایم بسیاری از کشاورزان به استفاده از تراکتورهای فرسوده و مستهلک روی آوردند. قیمت تراکتورهای جدید نیز نجومی‌شده و کشاورزان توان خرید ندارند.   این کارشناسان ادوات کشاورزی می‌گویند: در شرایط کنونی کشاورزان چاره‌ای جز استفاده از تولیدات داخلی ندارند درحالی‌که کیفیت ماشین‌ها و ادوات تولید داخل نامطلوب است. البته یکی از دلایل آن وجود تحریم‌ها و نبود قطعات و خدمات است، اما درمجموع اگر کیفیت تولیدات داخل افزایش یابد، مفید بوده و موجب رونق تولید محصولات کشاورزی نیز خواهد شد.

کیفیت فدای انحصاری بودن تراکتورسازی
حال سوال اینجا است که چه عواملی موجب شده ایران نتواند در بحث تراکتورسازی خوب عمل کند و این نارضایتی کشاورزان از کیفیت تراکتورهای ایرانی از کجا نشات می‌گیرد. علیقلی ایمانی، مدیرعامل بنیاد ملی گندمکاران کشور در این خصوص می‌گوید: همان‌طور که می‌دانید تراکتورسازی نیز مانند صنعت خودروسازی انحصاری است و چون انحصاری است در بحث کیفیت مشکل داریم. ایمانی با بیان اینکه به دلیل انحصاری بودن تراکتورسازی کشور، اجازه واردات نمی‌دهند، افزود: این در حالی است که حتی اگر تراکتور به اصطلاح استوک که ۴-۵ سال هم زیر مدل سال است را وارد و استفاده کنیم بهتر از تراکتورهایی است که در کشور تولید می‌کنیم و دست مصرف‌کننده می‌دهیم. وی اظهار کرد: نکته جالب توجه اینکه تراکتور از کارخانه به دست مصرف‌کننده می‌رسد، در نهایت - به گفته او -  ۲ روز کار می‌کند و سریعا به تعمیرگاه برمی‌گردد. بنابراین این محصول قطعا کیفی نیست و به نوعی سرهم بندی است.تراکتورهایی که الان در کشور تولید می‌شود در واقع مدل‌های ۵۰ سال پیش انگلیس و فرانسه است؛ اجازه واردات بدهید تا تولیدکننده بتواند از تکنولوژی روز دنیا استفاده کند.

انحصار تراکتورسازی را بشکنید و تراکتور با قیمت مصوب وارد کشور کنید

ایمانی تصریح کرد: پس اگر فرض کنیم بخواهیم تولید تراکتور با کیفیت داشته باشیم باید انحصار را بشکنیم و حتی با نرخ های مصوب و مناسب واردات داشته باشیم که تولید کننده بتواند از تکنولوژی روز دنیا استفاده کند. وی می‌گوید: تراکتورهایی که الان در کشور تولید می‌شود در واقع مدل‌های ۵۰ سال پیش انگلیس و فرانسه است. در حالی که تراکتورهای تولیدی در دنیا الان به قدری پیشرفته است که بدون راننده حرکت می‌کند و اپراتور در اتاقکی می‌نشیند و بسیاری از عملیات‌ها را به راحتی انجام می‌دهد اما ما هنوز هم در تراکتور فرگوسن چندین سال پیش مانده‌ایم. ایمانی تاکید می‌کند: درست است که تراکتورسازان گاهی چراغ‌ها را عوض می‌کنند، گلگیرها را تغییر می‌دهند و به عبارتی یکسری تغییرات در شکل و ظاهر محصولات خود ایجاد می‌کند، اما از نظر کیفی وضعیت مناسبی ندارد. بنابراین از هر کشاورزی سوال کنید می‌بینید که ناراضی هستند ومی‌گویند مجبور به استفاده از تراکتورهای تولید داخل هستند.

ایمانی می‌گوید: درست است که در شرایط تحریم هستیم و باید تحمل کنیم تا شاید از این وضعیت خارج شویم، اما همان‌طور که در شرایط تحریم روغن، دانه ذرت، کنجاله سویا، موبایل و بسیاری کالاهای دیگر را وارد می‌کنیم پس تراکتور هم می‌توانیم وارد کنیم. سوال این است که حال که قصد دارند مجوز واردات خودرو را بدهند چگونه می‌خواهند این کار را بکنند؟ خواسته ما این است که در مورد تراکتور و کمباین نیز همین کار را انجام دهند.

انحصار تراکتورسازی و اجبار کشاورزان به استفاده از تولیدات داخلی
رحیم نیازی سخنگوی انجمن ملی سیب زمینی نیز با انتقاد از انحصاری بودن تراکتورسازی به خبرنگار بازار می‌گوید: وقتی تولید یک کالا در انحصار باشد رقابت نیست. به عبارت دیگر وقتی انحصار باشد هر آنچه تولید می‌شود باید توسط مصرف‌کنندگان استفاده شود. نیازی می‌گوید: از جمله ایرادات وارده به تراکتورهای تولیدی در کشور بالا بودن مصرف سوخت است و از سوی دیگر استهلاک آنها بالا است ضمن اینکه نسبت به تراکتورهای خارجی آپشن‌های کمتر و همچنین قدرت مانور کمتری دارد. وی ادامه می‌دهد: بنابراین نمی‌توان گفت کشاورزان از تراکتورهای ساخت ایران راضی هستند اما چون در ایران تراکتورسازی رقیبی ندارد هر آنچه تولید می‌کند باید توسط کشاورز استفاده شود.

بگذارید تراکتورسازی رقیب داشته باشد
نیازی خاطرنشان می‌کند: پیشنهاد ما به دولت این است که فضای باز رقابتی برای تراکتور و دیگر ماشین‌آلات کشاورزی ایجاد کند. بگذارید کارخانه‌داران با هم رقابت کنند و خود کشاورز انتخاب کند از کدام شرکت تراکتور خریداری کند. نه اینکه این‌گونه انحصاری باشد و کشاورزان در صف خرید و نوبت خرید طولانی مدت بمانند تا تراکتور به دست‌شان برسد. وی در پاسخ به این سوال که به طور خاص برای باز کردن فضای رقابتی در تراکتورسازی دولت چه کاری باید انجام بدهد، می‌گوید: همان‌طور که می‌دانید تراکتورسازی یک صنعت مونتاژ است و اصل کارخانه ایران برای ایران نیست بلکه در ایران مونتاژ می‌شود. بنابراین باید اجازه بدهند شرکت‌ها و افراد دیگری به عنوان مثال از یک کشور ثالت بیاورند و در کشور مونتاژ کنند یا بسازند و رقیب تراکتورسازی بشوند. حتی خود دولت هم می‌تواند این‌کار را انجام بدهد و رقیب تراکتورسازی شود. نیازی عقیده دارد: به دلیل انحصاری بودن تراکتورسازی، صدای همه در مورد کیفیت تراکتور درآمده است. پس اگر بخواهیم با دنیا پیش برویم باید فضای رقابت برای تولید محصولات و ورود محصولات داشته باشیم.