قریب به سه سال‌پیش شرکت ملی گاز ایران در مراسمی رسمی ازطرح ملی بهینه‌سازی موتورخانه واحدهای مسکونی و تجاری رونمایی کرد. اجرای این طرح همسو با سیاست‌های کلان وزارت نفت مبنی‌بر بهینه‌سازی مصرف گاز طبیعی و در نتیجه کاهش آلودگی هوا و صرفه‌جویی در هزینه گازبهای مشترکان، همچنین ایجاد اشتغال در کشور در دستور کار قرارگرفت.
در همین راستا، مقرر شد تا با حمایت مالی و فنی از آن دسته از مشترکان گاز طبیعی که سیستم موتورخانه مرکزی گرمایشی در اختیار دارند، نسبت به بررسی وضع فنی آنها به‌صورت رایگان اقدام شود. با استناد به آمار منتشرشده از سوی شرکت ملی گاز ایران، تعداد بهینه‌سازی موتورخانه‌‌‌‌‌ها در سال‌نخست اجرای طرح، ۹هزار‌فقره و برای سال‌دوم ۳۴هزار بوده و اکنون به حدود ۸۰هزار مورد رسیده‌است. امری که به نوبه خود، حکایت از روند روبه‌رشد استقبال مشترکان از اجرای این طرح دارد.
جزئیات اجرایی طرح
با اختصاص و پرداخت هزینه‌های لازم توسط شرکت ملی گاز ایران، سیستم موتورخانه مشترکان در بخش‌های سرویس و تنظیم مشعل، عایق‌‌‌‌‌کاری تاسیسات و نصب دستگاه ضدرسوب مغناطیسی ارزیابی، اصلاح و بهینه‌سازی می‌شود که مشترکان واجد شرایط و شرکت‌های دارای رتبه یک تا پنج تاسیسات از سازمان برنامه و بودجه‌یا شرکت‌های معرفی‌‌‌‌‌شده توسط اتحادیه شوفاژکاران، می‌توانند شامل این طرح شوند.
در همین رابطه، رئیس امور پژوهش و فناوری شرکت گاز استان خراسان‌رضوی با اشاره به تازه‌‌‌‌‌ترین آمار درخواست و اجرای این طرح در خراسان‌رضوی به «شانا» اعلام کرد، تاکنون ۳۶۰۰ مشترک در این استان برای بهینه‌سازی موتورخانه‌‌‌‌‌های خود ثبتنام کردهاند، البته برای نمونه دانشگاه فردوسی یک مشترک است، اما ۸۴ موتورخانه دارد، بنابراین تعداد مشترک با تعداد موتورخانه متفاوت است. در سامانه اعلام‌‌‌‌‌شده و طبق مصوبه شورای اقتصاد برای تفکیک این دو، از‌واحد موتورخانه استفاده کردند به این معنا که به ازای هر ۵۰۰ متر زیربنای مجموعه، یک‌واحد موتورخانه محاسبه می‌شود به همین دلیل در آمار، تعداد مشترک و تعداد موتورخانه متفاوت است.
رئیس امور پژوهش و فناوری شرکت گاز استان خراسان‌رضوی تصریح کرد: از مجموع ۳۶۰۰واحد مشترک ثبت‌‌‌‌‌نام‌‌‌‌‌شده، ۱۴۶۰مورد بهینه‌سازی تکمیل شده که معادل ۷۵۴۰واحد موتورخانه است. شرکت گاز خراسان‌رضوی تاکنون ۳۵۰میلیارد ریال برای اجرای طرح هزینه‌کرده و به‌‌‌‌‌طور میانگین شاهد صرفه‌جویی سالانه ۲۲درصدی گاز طبیعی برای واحدهای بهینه‌سازی شده هستیم. لازم به ذکر است که این مقدار میانگین است و در برخی موارد به ۴۰درصد هم می‌رسد. واقعیت این است که بسیاری از موتورخانه‌‌‌‌‌ها به لحاظ نگهداری و عایق‌‌‌‌‌کاری شرایط بسیار بدی دارند، این معضل حتی در واحدهایی که انتظار می‌رفت وضع مناسبی داشته باشند نیز مشهود است.
نکته مورد‌توجه این است که به‌دلیل قیمت پایین گاز طبیعی، متاسفانه هدررفت آن‌هم برای برخی موضوعیت ندارد تا جایی‌که در جریان بازدیدهای میدانی مشاهده شد برخی موتورخانه‌‌‌‌‌ها حتی ۴۰درصد هم بازدهی ندارند و میتوان ادعا کرد گاز را به بدترین شکل ممکن مصرف می‌کنند.
اثر مستقیم بهینه‌سازی موتورخانه در گازبها
رئیس امور پژوهش و فناوری شرکت گاز استان خراسان‌رضوی گفت: مردم در آغاز به‌‌‌‌‌کار طرح کمی نگرانی مالی داشتند، اما با گذشت زمان و اجرای طرح در چند واحد، به مرور متوجه شرایط شدند، زیرا مشترکان رضایت داشتند و تاثیر آن را در قبوض دریافتی دیدند. در همین رابطه، رئیس بهینه‌سازی شرکت گاز استان تهران نیز از اجبار دریافت تاییدیه بهینه‌سازی مصرف گاز برای واحدهای تازه‌‌‌‌‌ساخت در این استان خبر داد. محمد امانی، رئیس بهینه‌سازی شرکت گاز استان تهران با بیان اینکه تاکنون حدود ۴۷۰۰ مشترک برای بهینه‌سازی موتورخانه‌‌‌‌‌ها شامل واحدهای تجاری، مسکونی و هتل‌‌‌‌‌ها در سامانه اعلام‌‌‌‌‌شده ثبتنام کردهاند گفت: در این مدت بهینه‌سازی موتورخانه حدود ۶۰۰واحد شامل ۴۵۶واحد مسکونی، دولتی و اداری و ۱۱۰ مدرسه تکمیل و حدود ۴۰میلیارد‌تومان هم برای این اجرای آنها هزینه شده‌است.
وی با بیان اینکه عایدی این هزینه‌‌‌‌‌کرد تاکنون صرفه‌جویی سالانه ۲میلیون مترمکعب گاز طبیعی (بیش از ۱۰درصد) در کل استان تهران بوده‌است، افزود: استقبال برای انجام این پرژه در تهران مطلوب بوده و همچنان در هفته حدود ۶۰ ثبتنام جدید داریم. رئیس بهینه‌سازی شرکت گاز استان تهران با اشاره به‌وجود بیش از ۲۰۰هزار موتورخانه در استان تهران که حدود ۲۵ تا ۳۰درصد موتورخانه‌‌‌‌‌های کل کشور است، تاکید کرد: این موضوع حجم بالای کار را می‌طلبد و نیاز است با برنامهریزی و تمهیدهای مناسب، پاسخ مناسبی به درخواست‌ها داده شود.
به گفته امانی، اکنون ۱۱دستور کار برای بهینه‌سازی موتورخانه‌‌‌‌‌ها اجباری است و فهرست پیشین روزآمده شده و تنها شامل عایق‌‌‌‌‌کاری، تنظیم مشعل و نصب رسوب‌‌‌‌‌گیر نیست، بنابراین بهینه‌سازی کاملی در موتورخانه و تاسیسات مشترکان گاز طبیعی اجرایی شده و می‌شود. وی همچنین از اجرای طرحی در شرکت گاز استان تهران برای مشترکان جدید گاز خبر داد و اظهار کرد: همه واحدهای تجاری و مسکونی تازه‌‌‌‌‌ساخت که می‌خواهند مشترک گاز شوند، باید اقدام‌هایی در ساختمان‌های خود انجام دهند، سپس بعد از دریافت تاییدیه از‌واحد بهینه‌سازی شرکت گاز استان تهران، گاز آنها وصل خواهد شد.
میتوان امیدوار بود که با اجرای طرح‌های بهینه‌سازی و استقبال مردم، حداقل معادل ۵۰میلیون مترمکعب از ناترازی ۲۰۰میلیون مترمکعبی گاز روزانه، با چنین اقدام‌هایی مرتفع‌شود. در همین چارچوب، مدیر برنامهریزی تلفیقی شرکت ملی گاز ایران اعلام کرد: این شرکت به‌عنوان یکی از ارکان مهم تامین انرژی کشور باید راهبردهای عملیاتی خود درباره مقابله با چالش ناترازی گاز را در اولویت برنامه‌های خود قرار دهد. با عنایت به شرایط کنونی کشور، بهینه‌سازی مصرف گاز بهترین گزینه برای مقابله با چالش ناترازی است، ضمن اینکه باید بدانیم بهینه‌سازی مقوله‌‌‌‌‌ای کوتاه‌‌‌‌‌مدت نیست و نیازمند همفکری و همکاری‌های فراسازمانی در بلندمدت است.
لزوم سرمایه‌گذاری معطوف به بهینه‌سازی
پرواضح است که سرمایه‌گذاری در زمینه بهینه‌سازی مصرف انرژی به‌صرفه‌تر از سرمایه‌گذاری در بخش تولید است. با سرمایه‌گذاری هم در بخش بهینه‌سازی و هم در بخش هوشمندسازی میتوان به مدیریت مصرف انرژی رسید؛ رویکردی بسیار مهم که باید برای رسیدن به تغییر و تحولات اساسی در حوزه انرژی، پیاده‌‌‌‌‌سازی شود. در همین رابطه، مدیر برنامهریزی تلفیقی شرکت ملی گاز ایران درباره بهینه‌سازی مصرف سوخت و اقدام‌های شرکت ملی گاز ایران توضیح داد: طرح تعویض بخاری‌‌‌‌‌های فرسوده از جمله طرح‌های مهم است که در این طرح، تعویض ۴میلیون بخاری در دستور کار قرار دارد. علاوه‌بر این، به‌زودی در طرح بهینه‌سازی موتورخانه‌‌‌‌‌ها نیز گشایش‌هایی حاصل خواهد شد. در این راستا، شرکت‌های گاز استانی باید بسیاری از کارها را برون‌‌‌‌‌سپاری کرده و از ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی بهره‌ببرند. مطالعات کارشناسی نشان‌داده بهترین گزینه برای مقابله با وضع موجود، بهینه‌سازی مصرف در همه ابعاد است، از این‌رو تعویض تجهیزات فرسوده و هوشمندسازی به‌عنوان دو سرفصل جدی در موضوع بهینه‌سازی مصرف، در دستور کار شرکت ملی گاز ایران قرار دارد.
ذخیرهسازی رو زمینی گاز
مدیر برنامهریزی تلفیقی شرکت ملی گاز ایران با اشاره به بحث ذخیرهسازی روزمینی اظهار کرد: ذخیرهسازی گاز در مخازن روزمینی، راهی اساسی برای مدیریت عرضه و تقاضا و شیوه‌‌‌‌‌ای متداول در دیگر کشورها است. بر همین اساس، شرکت ملی گاز ایران برای سرمایه‌گذاری صنایع بزرگ به‌منظور ذخیرهسازی روزمینی گاز طبیعی به‌صورت سی‌‌‌‌‌ان‌‌‌‌‌جی، اس‌‌‌‌‌ان‌‌‌‌‌جی و مینی‌‌‌‌‌ال‌‌‌‌‌ان‌‌‌‌‌جی فراخوان صادر کرده تا صنایع بتوانند با ایجاد ظرفیت‌های ذخیرهسازی روزمینی گاز برای تامین پایدار گاز زمستانه خود عمل کنند. در حال‌حاضر، اولویت شرکت ملی گاز ایران احداث واحدهای مینی‌‌‌‌‌ال‌‌‌‌‌ان‌‌‌‌‌جی است. این واحدها می‌توانند خود، تامین‌‌‌‌‌کننده واحدهای ال‌پی‌جی شرکت‌های استانی باشند. نباید از نظر دور داشت که اصلی‌ترین منبع درآمد گاز، صادرات مینی‌‌‌‌‌ال‌‌‌‌‌ان‌‌‌‌‌جی است.
گاز در زمستان ۱۴۰۱
مدیر هماهنگی امور گازرسانی شرکت ملی گاز ایران در ابتدای ماه‌جاری اعلام کرد سال۱۴۰۱، زمستان بسیار سختی را برای کارکنان شرکت گاز داشتیم، اما وزارت نفت با انجام اقدام‌های بموقع و همراهی و همدلی مردم توانست عملیات کنترل تولید، انتقال و مصرف را با موفقیت انجام دهد. پارسال سال‌بسیار خاصی برای همه ما بود؛ هم به‌‌‌‌‌واسطه گستردگی سرما در کشور و هم کاهش دمای شدید و هم طولانی‌بودن این سرما که سرانجام سبب مصرف روزانه ۶۸۰میلیون مترمکعب گاز در بخش خانگی و تجاری شد که با توجه به ثابت‌بودن تولید و ناترازی، هیچ راهکاری جز مصرف بهینه و مدیریت مصرف نداشت.
مدیر هماهنگی امور گازرسانی شرکت ملی گاز ایران با اشاره به تلاش کارکنان صنعت گاز در پالایشگاه‌ها و مناطق عملیاتی تصریح کرد: همکاران ما در سال۱۴۰۱ در پالایشگاه‌ها با تلاش شبانه‌‌‌‌‌روزی کاری کردند که ما حتی برای یک ساعت هم توقف در تولید نداشتیم و همکاران در مناطق عملیاتی، روزانه ۸۵۰میلیون مترمکعب گاز را در طول شبانه‌‌‌‌‌روز بدون کوچک‌ترین مشکلی انتقال دادند. باید در سال۱۴۰۲ نیز با‌هم، پیمان ببندیم که با همدلی و همیاری و ایثار و ازخودگذشتگی که در ذات کارکنان صنعت گاز است، با کمترین مشکل، زمستانی بدون دغدغه را به مردم هدیه دهیم. باید باور داشت تنها راه کاهش ناترازی گاز، مصرف بهینه این کالای ارزشمند و استراتژیک است. باید عزم خود را جزم کنیم تا با فرهنگ‌سازی و تبلیغات درست و هدفمند مدیریت مصرف داشته باشیم تا بتوانیم زمستان پیش‌رو را به‌خوبی سپری کنیم.